Район мәдәнияте: ел йомгаклары

Эшлекле сишәмбедә 2023 елда районның мәдәни учреждениеләре эшчәнлеге турында мәдәният бүлеге начальнигы Галина Носова сөйләде 

Авыл мәдәният йортлары

2023 елда Үзәкләштерелгән клуб системасы (ҮКС) 4700дән артык мәдәни-массакүләм чара үткәргән, бу узган елга караганда 29%ка күбрәк. Район халкы чараларга 139082 тапкыр килгән (узган елда — 86195).
АМЙ һәм авыл клубларында 1183 кеше катнашында 134 мәдәни-ял итү оешмасы эшли, шуларның 53е — балалар өчен. Бер клубка катнашучылар саны 8 булган биш оешма туры килә.

Районда 11 Халык үзешчән сәнгать коллективы һәм Чаллы Башы АМЙның «Өмет» дип аталган 1 үрнәк балалар театр коллективы эшли. ҮКСнең иҗади коллективлары райондагы барлык мөһим чараларда, шулай ук республика, төбәкара, бөтенроссия һәм халыкара смотрларда, конкурсларда, фестивальләрдә даими катнаша, төрле дәрәҗәдәге призерлар, дипломантлар, лауреатлар була. Хисап елында алар 52 конкурс-фестивальдә катнашканнар, 13 лауреат дипломына ия булганнар (шуларның 2се — халыкара, 2се — бөтенроссия, 9сы — төбәк конкурслары (фестивальләре). 127 кеше төрле дәрәҗәдәге дипломант һәм лауреат исемен алган. 

Милли мәдәниятләр һәм гореф-гадәтләр елы кысаларында районда 2000дән артык чара уздырылган. Аларның иң истә калганнары: «Май чабу» һәм «Нәүрүз»; Сабантуй, Ленино авылында Питрау керәшен мәдәнияте бәйрәме; Петропавел Бистәсендә «Бистә боҗрасы» V халык җыры һәм хезмәт традицияләре фестивале, Чуаш Чабаксарында «Выля, хут купас!» XII чуаш халык иҗаты фестиваль-конкурсы һәм Архангел Бистәсендә «Песня русская -душа народная!» II рус җыры район фестивале. 

Июль аенда Әдәмсә авылында беренче тапкыр Казан Изге Ана иконасының престол бәйрәмен, ә Өргәнчәдә — Авыл көнен билгеләп үттеләр.

Клуб учреждениеләре базасында «Яңа йолдыз астында» Раштуа фольклор һәм халык җыры фестивале, «Гаилә тарихында гасырлар кайтавазы» республика шәҗәрә фестиваленең муниципаль этабы, татар телендә шигырь укучыларының «ТАТАР СҮЗЕ» конкурсы, театр коллективларының «Мирас-2023» смотр — конкурсы, «Халык җәүһәрләре» I муниципальара татар фольклоры фестивале узган иде. Май аенда РМЙ каршындагы мәйданда ТАССРның халык артисты Рәшит Ваһапов тууына 115 ел тулуга багышланган «Мирас» татар мәдәнияте фестивале оештырылды.
2023 елда «КИНОМАКС» кинотеатрында 308 киносеанс үткән (469 120 сум акча җыйган), социаль челтәрләрдә 180 онлайн — күрсәтү, 1630 күчмә кино күрсәтелгән анда42 600 сум акча җыелган). Һәм боларның барысына да 1 майдан 20 декабрьгә кадәр РМЙда капиталь ремонт булу сәбәпле киносеанслар булмауны исәпкә алып ирешелгән. Кино челтәре Бөтендөнья урам киносы фестивале, «Кино төне» һәм «Татарстан киносы көннәре» Халыкара мөселман киносы фестивале акцияләрендә катнашкан.

Китапханәләр

Райондагы 23 китапханәнең китап фонды 5652 данәгә тулыланган. Ул якынча 247 000 басма язмалардан гыйбарәт. Китаплар милли китапханәдән, Татар китап нәшриятыннан, бушлай китереп биргән укучылардан да килә. 2023 елда китапханәләр 56 газета һәм журналга язылу рәсмиләштергән. Шуңа да карамастан, китап фондларының яңарту дәрәҗәсе элеккечә түбән булып кала (норматив буенча 7 % урынына — 1,4%). Авыл китапханәләре базасында 335 кеше йөри торган 33 һәвәскәр ял итү берләшмәсе эшли.

Үзәк, Ленино һәм Красный Октябрь китапханәләрендә октябрь аеннан башлап Өченче яшь университеты өчен бакчаны төзекләндерү, компьютер һәм финанс грамоталылыгы юнәлешләре буенча дәресләр алып барыла. Анда барлыгы 52 кеше шөгыльләнә. Китапханәләрдә милли мәдәниятләр һәм гореф-гадәтләр елына карата 994 массакүләм чара уздырылган. 

Җәен китапханәчеләр атна саен балалар мәйданчыкларында чаралар үткәрә, анда балалар бик теләп йөриләр. Җәй буе китап күргәзмәләре эшләгән. В. Д. Одоевский, В. В. Маяковский, Л. Н. Толстойның туган көннәренә туры китереп, С. В. Рахманиновның тууына 150 ел тулу уңаеннан күргәзмәләр оештырылган. Китапханәчеләр «Татарстан Республикасының хатын — кыз исемнәре» проекты өчен актив мәгълүмат җыюны дәвам итә, якташларына ярдәм итү өчен «Без бергә — көч» патриотик акциясендә катнаша.

Музейлар 

Район музейларында 15 фонд коллекциясе саклана, аларның күп өлеше бүләк итүчеләр ярдәмендә җыелган. Чаралар саны 38 %ка арткан.
Туган якны өйрәнү музее Бөек Ватан сугышына багышланган виртуаль музейның корреспондентлар пунктында эшен дәвам итә. «Үлемсез полк» бүлегендә урнаштырылган мәгълүмат буенча, ТРның 45 районыннан торган корпункт 2 нче урында тора. Хезмәткәрләр элеккечә үк Җиңүнең 80 еллыгына чыгарыла торган РФ авыллары һәм муниципаль берәмлекләре истәлегенең электрон Китабына кертү өчен торак пунктлардан материаллар җыялар.

2022 елның 29 декабрендә капиталь ремонттан соң Зирекле халык иҗаты һәм көнкүреше музее тантаналы рәвештә ачылды. 2023 елда биредә 100 экскурсия, 35 күргәзмә оештырылган, алар арасында — Оренбург өлкәсендә Сабантуйда һәм ТР Халыклар дуслыгы йортында «Татарстанның мәдәни башкаласы» конкурсында татар ишегалдын бизәү күргәзмәсе.

ТР Язучылар берлегенең Әлмәт бүлегенең 60 еллыгы уңаеннан («Рухият» нәшрияты) июнь аенда музей «Илһам чишмәләре» («Родники вдохновения») китабына кертү өчен районның 9 җирле авторның шигъри иҗатын әзерләгән. 12 декабрьдә Әлмәттә китапның презентациясе булды. Музейга нигез салучы һәм аның беренче җитәкчесе Мидхәт Газыймовка багышланган китап басылуга әзерләнә, 26 сентябрьдән музей аның исемен йөртә. 
Балалар сәнгать мәктәбе

Мәктәптә 192 кеше укый (план буенча 166). Беренче сыйныфка 44 бала кергән, шуларның 20се авыл җирлекләреннән. Быел мәктәптә 4 инвалид бала укый. Узган уку елында уңышлар 94% тәшкил иткән. Чыгарылыш таныклыгын 18 кеше алган, шуларның 5се — гел бишлегә генә. 
Быелгы ике чыгарылыш укучысы профильле укуларын дәвам иткән: Чаллы Башыннан Минабетдинова Дилә Алабуга мәдәният һәм сәнгать колледжына «Хореография иҗаты» белгечлеге буенча һәм Әдәмсәдән Талипова Әлфинә Түбән Кама музыка колледжына «Вокал сәнгате» белгечлеге буенча укырга кергән.

Югары категорияле педагогик кадрлар өлеше 90%, беренче категорияле кадрлар өлеше 10% тәшкил итә.
2023 елда мәктәп 33 район, республика, бөтенроссия һәм халыкара конкурсларда һәм фестивальләрдә катнашкан, анда 71 укучы җиңүче булган. «Үрнәк үзешчән коллектив» исеме узган елда «Шешминка» хореография ансамбленә һәм «Родничок» вокаль коллективына бирелгән. 
Керемнәр һәм грантлар

2023 елда «Мәдәният» тармагы буенча бүленгән финанслар 106 млн 599,4 сум тәшкил иткән (районның гомуми бюджетының 14%ы). Мәдәният учреждениеләренең түләүле хезмәтләрдән кереме 1 500 000 сум тәшкил иткән (117 %), еллык план буенча — 1 282 000 сум. Шуларның 863 000 сумы «Пушкин картасы» проекты кысаларында эшләп алынган.
Ел дәвамында мәдәният учреждениеләре 40 проект белән 15 Россия һәм республика грантында катнаша, шуларның 6сында җиңү яулый.
Откан грантлар суммасы якынча 2 млн сум тәшкил иткән, алар учреждениеләрнең матди-техник базасын ныгытуга һәм мәдәни чаралар үткәрүгә юнәлдерелгән. 

2021 елдан барлык биш мәдәният учреждениесе дә «PRO. Культура. РФ» платформасында теркәлгән, анда мәдәни вакыйгалар һәм районга күзәтүләр урнаштырыла. Ел йомгаклары буенча безнең район вакыйгаларны урнаштыру буенча 10 нчы урынны һәм визитлар буенча 7 нче урынга ия.