«Безнең бөтен яшьлегебез хезмәттә узды»

Бистәдә туып-үскән Михаил Васливанов һәм Вера Абрамова балачактан ук бер-берсен беләләр, икесе дә күп балалы гаиләләрдә үсәләр, мәктәптә бергә укыйлар, бары тик өченче сыйныфтан соң гына Михаил Васливановка укуны калдырып китәргә һәм эшкә барырга туры килә. 10 яшьлек малайның хезмәте  - Черемухово һәм Екатерина урманнарыннан фермалар төзү өчен ат белән бүрәнә ташу. Ел әйләнәсе әле кар, әле яңгыр, йә эссе кояш ярым ач-ялангач яшүсмерне озата йөргән. Ничектер ул боларның барысына да түзгән.
- Әтием 1944 елның февралендә Белоруссиядә һәлак булды, әниебезгә дүрт баланы каравы авыр иде һәм без аңа хәлебездән килгәнчә булыштык, хезмәт хакы алдык, - дип сөйли Михаил Иванович. - 19 яшемдә мине армиягә алдылар. 1949 елдан 1952 елга кадәр Көнбатыш Украинада хезмәт иттем, аларның җирен фашист миналарыннан һәм снарядларыннан чистарттык.
Хезмәтеннән соң өйгә кайтасы килмәгән, яңа тормыш башларга уйлаган.  Тик ничектер барысы да үзе уйлаганча гына килеп чыкмый.  Аның дусты-хезмәттәше: «Башта туган ягыңа кайтып кил, ни дисәң дә, отпусксыз өч ел үтте бит», - дип үгетли.  Авылга кайта һәм авыру әнисен күрә. Аның какшаган сәламәтлеге егеткә китәргә мөмкинлек бирми һәм ул беразга хуҗалык эшләрендә ярдәм итәр өчен өйдә калырга карар кыла. Ә монда Петропавел Бистәсенә Вера килә һәм бу вакыйга Михаил язмышын тулысынча хәл итә.
Абрамовларның алты кызлары була, шуңа күрә аларга, кызларга, барлык эшләрне дә башкарырга туры килә. Бәхеткә, Вераның әтисе сугыштан исән кайта һәм 86 яшькә кадәр яши.  
- Миңа да урманда эшләргә туры килде, өстемә агач төшеп чак кына үлми, могҗиза белән исән калдым, әмма умыртка баганасы җәрәхәтләнде, - дип искә ала үзенең күптәнге авыруын Вера Ивановна.
Газапларга һәм авыртуларга карамастан, ул Петропавел мәктәбенең җиде сыйныфын тәмамлый.  Аннары иптәшләре белән беррәттән колхозга ындыр табагында, фермада, печән чабу эшендә ярдәм итә. Аннары иптәшләре белән Иваново өлкәсенең Чишмәләр шәһәренә китә, анда тукучыга укый һәм фабрикада эшли. Вера нәкъ менә шунда хезмәт өчен «тамга» лар белән түгел, ә акча белән түләүләрен аңлый. Өч елда ул авылда дистә ел эчендә җыя алмаган хезмәт хакы туплый.
Кыскасы, ул өенә бер сандык байлык белән кайткан һәм икенчесен алырга барырга җыенган, тик монда ул Михаилга гашыйк булып, бу уеннан кире кайта.
1954 елның февралендә туй була. Михаил ат караучы булып эшли, ул елларда колхозда атлар күп була, ә аңа кайчагында үзенә генә ашатырга, эчерергә, улакларны, станокларны чистартырга туры килә. Ул атларны яраткан һәм аларны намус белән караган. Шулай килеп чыга инде, ат Михаилга зыян сала, бу аның инвалидлыгына сәбәп була. Бу очрак – инвалидлык һәм алга таба «җиңел хезмәт» Михаилга яше буенча билгеләнгән пенсия күләменә йогынты ясый - ул озак еллар «минималка» алып яши.
Вера авыру каенанасын карый, балаларын тәрбияли, сыер савучы булып эшкә барырга мәҗбүр була. Сәламәтлеге начарлангач кына, балалар бакчасына пешекче булып эшкә күчә, пенсиягә дә шуннан чыга.
- Яшьлегебез хезмәттә узды. Кайчагында безнең хезмәтнең күп өлеше бушка үтте дип уйлыйсың, - ди Михаил Иванович. - Әмма тормышыбызда бәхетле мизгелләр дә бар иде һәм хәзер алар шатлык китерә - бу яшьлек, мәхәббәт, балалар, оныклар, оныкчыклар туу. Зур гаилә өстәле артында җырлар да, күңел ачулар да булды. Хәзер мондый бәхетле көннәр сирәгрәк шул.
Олы кызы Мариягә 64 яшь, ул Түбән Камада, Аня 1957 елда туган, хәзер Тула шәһәрендә яши. Виталий 1959 елгы һәм Евгений 1961 елгы, икесе дә Түбән Камада яшиләр.
Балалар үсеп җиткәч, шәһәрләргә китә, ата-аналары аларга каршы килми: үз язмышларын үзләре теләгәнчә төзи. Әлбәттә, сагыналар, балалары исә әти-әниләре янына еш кайталар, көн саен шалтыраталар, әмма картларга бу гына аз.
- Аллага шөкер, картлыкны бергә каршылыйбыз, бер-беребезгә терәк. Әле тагын социаль хезмәткәр Оляга рәхмәт, ул җаваплы, игътибарлы, кайгыртучан: хуҗалык буенча да ярдәм итә, тыңлый да, аңлый да.
Лариса ФЕДОРОВА.
Автор фотосы