Быел ялкауларның бәрәңгесе уңган

Су­сыз пе­ше­рел­гән (ха­лык те­лен­дә мич­кә тә­гә­рәт­кән) бә­рәң­ге­дән дә тәм­ле­рәк ри­зык юк­тыр, - бу хак­та аны ашап ка­рау­чы­лар бе­лә бу­лыр.

Ачык һа­ва­да учак­та пеш­кән бә­рәң­ге бер нәр­сә, ә ме­нә җир­дә - та­мыр­да пеш­кә­не бө­тен­ләй баш­ка. Бы­ел яңа­чиш­мә­ле­ләр бә­рәңге бак­ча­ла­рын­да шун­дый хәл­гә тап бул­ды­лар: яшел көч­ле са­бак­лы бул­са да, та­мыр­да ябыш­кан 6-7 бә­рәң­ге, аны­сы да йом­шар­ган. Го­му­мән, бы­ел га­җәп хәл: кем­дер бә­рәң­ге уңы­шы мул бул­ды дип мак­та­на, кем­нең­дер ул бө­тен­ләй уң­ма­ган. Күр­ше бак­ча­лар­да да бә­рәң­ге уңы­шы­ның төр­ле бу­лу сә­бә­бен ачык­лау өчен без ра­йон­ның ор­лык­чы­лык инс­пек­ци­я­се на­чаль­ни­гы Рә­фис Зи­ни­я­тул­лин­га мө­рә­җә­гать ит­тек.

- Бә­рәң­ге­гә ни бул­ган? Ни­гә ул та­мы­рын­да ук кип­шен­гән?

- Сә­бә­бе һа­ва шарт­ла­ры­на бәй­ле, май­ның икен­че ун­көн­ле­ген­нән баш­лап июнь аза­гы­на чак­лы Яңа Чиш­мә­дә яң­гыр­лар бул­ма­ды, көн­нәр эс­се тор­ды. Май ба­шын­да утыр­тыл­ган бә­рәң­ге­гә баш­та үсү өчен дым җит­сә дә, утап йом­шарт­кач һәм өй­гәч (ул исә та­гы да ко­ры­лан­ды) кай­нар туф­рак­та бә­рәң­ге үсеш ала ал­мый, пе­шәр­гә то­тын­ды.

- Бы­ел чүп үлән­нә­ре бас­кан бакчаларда бә­рәң­ге чис­та учас­ток­лар­ны­кын­нан мул­рак-эре­рәк бул­ды.

- Бу мин әйт­кән­чә: чүп үлән­нәр җир­не то­ма­лап, аңа ки­бәр­гә юл куй­ма­ды­лар.

- Һа­ва то­ры­шы яңа­чиш­мә­ле­ләр өчен бе­рүк бул­ды үзе: тик уңыш кы­на төр­ле­чә, эш ял­кау­лар­ның бак­ча­ла­рын на­чар утау­ла­рын­да яки ты­рыш­лар­ның уңыш­ны аз­рак алу­ла­рын­да гы­на да тү­гел.

- Әл­бәт­тә, бә­рәң­ге уңы­шы күп фак­тор­лар­га бәй­ле: ор­лык­ка (алар­ны 3-4 ел са­ен яңар­тыр­га ки­рәк), җир­не хә­зер­ләү­гә (аны көз­дән су­ка­лар­га, язын культ­ива­ци­я­ләр­гә ки­рәк). Та­гын җир­не ял ит­те­рер­гә дә ки­рәк: күп ел­лар бә­рәң­ге үс­кән ки­шәр­лек­тә уңыш ел­дан-ел ки­ми ба­ра.

- Җир ял ит­сен өчен нин­ди куль­ту­ра­лар чә­чеп кал­ды­рыр­га?

- Иң әй­бә­те лю­цер­на, күп ел­лык үлән, алар үз­лә­рен­нән соң күп ке­нә ор­га­ник мат­дә­ләр кал­ды­ра­лар, гор­чи­ца яки арыш чә­чү дә фай­да­лы. Язын чә­чеп, көз­гә су­ка­лат­саң, ки­лә­се ел­га бә­рәң­ге уңы­шы мул бу­ла­сы­на өмет бар.

Ла­ри­са ФЕ­ДО­РО­ВА