Ун айга нәтиҗә

Уз­ган пән­җе­шәм­бе көн­не Со­вет­ның ке­че уты­рыш­лар за­лын­да тер­лек­че­лек­не үс­те­рү мәсь­ә­лә­лә­ре бу­ен­ча ки­ңәш­мә бу­лып үт­те. Ан­да агым­да­гы ел­ның 10 аен­да тер­лек­че­лек­тә­ге эш­ләр­гә нә­ти­җә ясал­ды. Ки­ңәш­мә­не ра­йон баш­лы­гы Вя­чес­лав Коз­лов үт­кәр­де.

Ки­ңәш­мә­дә шу­лай ук ра­йон баш­кар­ма ко­ми­тет җи­тәк­че­се Ри­нат Фә­са­хов, авыл ху­җа­лы­гы ида­рә­се на­чаль­ни­гы Сер­гей Ба­ра­нов һәм аның бел­геч­лә­ре, авыл җир­лек­лә­ре баш­лык­ла­ры, ху­җа­лык җи­тәк­че­лә­ре һәм зо­о­вет­бел­геч­ләр, кай­бер оеш­ма җи­тәк­че­лә­ре кат­наш­ты. Ки­ңәш­мә баш­лан­ган­чы Вя­чес­лав Коз­лов "Та­тарс­тан" аг­ро­фир­ма­сы ге­не­раль ди­рек­то­ры Го­мәр Сө­ләй­ма­нов­ны ту­ган кө­не бе­лән кот­ла­ды һәм аңа бү­ләк тап­шыр­ды.

Ра­йон баш­лы­гы җы­е­лу­чы­лар­ның игъ­ти­ба­рын бел­геч­ләр бе­лән эш­ләү, алар­га ти­еш­ле шарт­лар ту­ды­ру һәм, ба­рын­нан да биг­рәк, то­рак тө­зү ки­рәк­ле­ге­нә юнәлт­те. Авыл ху­җа­лы­гы ида­рә­сен­дә әле­ге то­рыш­ның пас­сив­лы­гы (сүл­пән) бил­ге­ләп үтел­де. Ху­җа­лык итү­че күп­че­лек субъ­ект­лар­да дәү­ләт от­чет­ла­рын тап­шы­ру­да өз­ек­лек­ләр бу­ла һәм бу мәсь­ә­лә­дә тәр­тип бо­зу­чы­лар­га ка­ра­та ра­йон­ның ста­тис­ти­ка бү­ле­ге та­ра­фын­нан ти­еш­ле ча­ра­лар ка­бул ител­ми.

Ки­ңәш­мә­дә 24 фор­ма­га ана­лиз бе­лән Сер­гей Ба­ра­нов чы­гыш яса­ды. Ту­ла­ем ал­ган­да, 10 ай эчен­дә тер­лек­че­лек­тәге үсеш нә­ти­җә­лә­ре - уңай, дип бил­ге­ләп үт­те ул. Бер­дән­бер ким­че­лек - са­рык­лар­ның баш са­ны ки­мү. МЭТ­нең баш са­ны ра­йон бу­ен­ча шу­шы чор­да - 569 га, сы­ер­лар - 86, дуң­гыз­лар - 312, ат­лар 10 баш­ка арт­кан. Бы­ел бо­зау­лар (887), дуң­гыз­лар (253) һәм бә­рән­нәр (113 баш­ка) үт­кән ел­га ка­ра­ган­да күб­рәк алын­ган. Ра­йон бу­ен­ча ту­ла­ем са­вым - 8 про­цент­ка, ә аны са­ту 6 про­цент­ка арт­кан. Са­тыл­ган сөт­нең май­лы­лы­гы ар­ту хи­са­бын­нан гы­на да ху­җа­лык­лар­га өс­тә­мә рә­веш­тә 2110 тон­на сөт исәп­лән­гән. Ит җи­теш­те­рү 12 про­цент­ка арт­кан.

"Та­тарс­тан" (295) һәм "Ку­лон" (41) аг­ро­фир­ма­ла­рын­да, "Вә­ли­ев Ф.Р." (53) һәм "Нур­ха­мә­тов З.М." (22) КФХ­лар­да МЭТ-нең баш са­нын арт­ты­ру­га иреш­кән­нәр. "Ар­хан­гельс­ко­е" КФХ"-да МЭТ-нең баш са­ны ки­ми.

Фер­мер­лар По­рец­кий, Хорь­ков, Су­во­ров һәм Зу­бов­ ху­җа­лык­ла­ры хи­са­бы­на дуң­гыз­лар­ның баш са­ны арт­кан. Бе­р ай эчен­дә са­рык­лар­ның баш са­ны арт­кан (фер­мер­лар Ско­ков һәм Са­дый­ков ху­җа­лык­ла­ры хи­са­бы­на), ә "Ар­хан­гельс­ко­е" КФХ"-да са­рык­лар­ның баш са­нын ки­мет­кән­нәр (84 баш­ка).

Сөт җи­теш­те­рү ел ба­шын­нан бир­ле 14180 цент­нер­га арт­кан. Фи­зик авыр­лык­та иң күп ар­тым­ны "Та­тарс­тан" аг­ро­фир­ма­сы, "Коз­лов В.В.", "Зу­бов В.С.", "С­ко­ков Н.А.", "Вә­ли­ев Ф.Р." КФХ-лар бир­гән. От­чет чо­рын­да бер баш сы­ер­дан са­вып алын­ган сөт 3775 кг тәш­кил ит­кән.

Коз­лов, Ани­си­мов, Зу­бов, Нур­ха­мә­тов, Са­дый­ков фер­мер ху­җа­лык­ла­рын­да, "Та­тарс­тан" һәм "Ку­лон" аг­ро­фир­ма­ла­рын­да МЭТ-дән ях­шы ар­тым алу­га иреш­кән­нәр, "С­ко­ков Н.А.", "Су­во­ров А.С.", "Вә­ли­ев Ф.Р.", "Са­вель­ев А.А." КФХ-лар­да һәм "И­ген­че" ҖЧҖ-дә бу күр­сәт­кеч­ләр тү­бән. Фер­мерлар Хорь­ков, Са­вель­ев, Зу­бов һәм По­рец­кий дуң­гыз­лар­дан ях­шы ар­тым ал­ган­нар, ә фер­мер­лар Су­во­ров, Ар­темь­е­ва һәм Са­дый­ков­лар - ка­лы­ша­лар.

Ит җи­теш­те­рү бу­ен­ча "Та­тарс­тан" һәм "Ку­лон" аг­ро­фир­ма­ла­ры, "С­ко­ков Н.А." КФХ иң күп ар­тым ал­ган­нар. Фер­мер­лар Ба­ров, Ки­се­лев һәм Ис­ха­ков­лар на­чар­рак эш­лә­гән­нәр. Ел ба­шын­нан бир­ле ра­йон­да 4627 баш бо­зау алын­ган. Иң күп ар­тым "Та­тарс­тан" (535) һәм "Ку­лон" (248 баш) аг­ро­фир­ма­ла­рын­да. Ра­йон бу­ен­ча төп кө­тү­лек та­на­лар бе­лән 16 баш­ка ту­лы­лан­ган. Бу эш­тә "Ар­хан­гельс­ко­е" КФХ", "Коз­лов В.В.", "Зу­бов В.С.", "С­ко­ков Н.А.", "Са­вель­ев А.А.", "Әх­мәт­вә­ли­е­ва Г.Г." КФХ-ла­ры ях­шы эш­ли­ләр, ә ме­нә "И­ген­че" ҖЧҖ, "Са­дый­ков М.Х." һәм "Вә­ли­ев Ф.Р." КФХ­ла­ры - ка­лы­ша. Бы­ел 1097 баш дуң­гыз ба­ла­сы алын­ган.

Үлем-ки­тем ту­рын­да сөй­лә­гән­дә, МЭТ-нең үле­ме 99 баш­ка ки­ме­гән бул­са да, кай­бер ху­җа­лык­лар­да югал­ту­лар әле бай­так, дип бил­ге­ләп үтел­де. Әй­тик, "И­ген­че" ҖЧҖ-дә төп кө­тү­дән бо­зау­лар­ның - 11,5 про­цен­ты, "С­ко­ков Н.А." КФХ-да 8,7 про­цен­ты югал­ган. Ра­йон бу­ен­ча ту­ла­ем ур­та­ча тап­шы­ру авыр­лы­гы 380 ки­лог­рамм тәш­кил итә. Әгәр "Коз­лов В.В.", «А­ни­си­мов О.А.», "Ар­темь­е­ва Л.Р." КФХ-да ул 500 ки­лог­рамм­нан ар­тыг­рак бул­са, "Ар­хан­гельс­ко­е" КФХ" ҖЧҖ, "Вә­ли­ев Ф.Р." һәм "Әх­мәт­вә­ли­е­ва Г.Г." КФХ-да ул 200 кг ча­ма­сы. Шун­дый авыр­лык­та­гы бо­зау­лар­ны са­ту икъ­ти­са­дый як­тан отыш­сыз. Ху­җа­лык­лар­да җи­теш­те­ре­лә тор­ган сөт­нең сый­фа­тын ях­шыр­ту өчен ре­зерв­лар җи­тәр­лек. Күп ху­җа­лык­лар­да сөт бе­рен­че һәм икен­че сорт бе­лән тап­шы­ры­ла. Ки­лә­се ел­дан юга­ры сорт­лы һәм май­лы­лы­гы 3,6 про­цент­тан ким бул­ма­ган сөт тап­шы­ру­чы ху­җа­лык­лар гы­на сөт­кә суб­си­дия ала­чак­лар. Авыл ху­җа­лы­гы ида­рә­се икъ­ти­сад­чы­сы Эн­җе Шәй­дул­ли­на 9 ай­да тер­лек­че­лек тар­ма­гын­да җи­теш­те­рү­нең икъ­ти­са­дый күр­сәт­кеч­лә­ре­нә ана­лиз яса­ды. 1 шарт­лы баш­ка алын­ган ак­ча­ла­та вы­руч­ка төр­ле ху­җа­лык­та төр­ле­чә. Әй­тик, "Зу­бов В.С." КФХ-да бер шарт­лы баш тер­лек­тән 27300 сум та­быш алын­ган бул­са, "Са­дый­ков М.Х." КФХ-да ул ни­ба­ры 15800 сум. "Та­тарс­тан" аг­ро­фир­ма­сы үр­нә­ген­дә сөт җи­теш­те­рү­дә тү­бән рен­та­бель­ле­лек сә­бәп­лә­ре­нә ана­лиз ясал­ды. Төп сә­бәп дип тап­шы­ры­ла тор­ган сөт­нең сый­фа­ты тү­бән бу­лу атал­ды, та­гын сөт­нең үз­кыйм­мә­тен арт­ты­ру­чы сә­бәп - азык­лар һәм алар­ның күп то­ты­луы. Аг­ро­фир­ма­да сөт­нең рен­та­бель­ле­ле­ге - 12 бул­са, "Коз­лов В.В." КФХ-да ул +57 про­цент. МЭТ җи­теш­те­рү­дә нә­ти­җә­ле­лек "Та­тарс­тан" а/ф-да ми­нус­тан (40 про­цент­ка чак­лы) плюс ара­сын­да ("Са­дый­ков М.Х." КФХ-да - 25) тир­бә­лә. МЭТ-нең 1 цент­нер ар­тым би­рү­е­нә то­тыл­ган азык та төр­ле­чә: "Зу­бов В.С." КФХ-да ул - 6,9 бул­са, "Та­тарс­тан" аг­ро­фир­ма­сын­да - 13,9 бе­рәм­лек­.

Ра­йон бу­ен­ча ур­та­ча хез­мәт ха­кы - 9818 сум, "Та­тарс­тан" аг­ро­фир­ма­сын­да ул 10470 сум тәш­кил ит­сә, "С­ко­ков Н.А." КФХ- да - 6053 сум. Төр­ле ка­те­го­рия хез­мәт­кәр­ләр ара­сын­да да хез­мәт ха­кы төр­ле­чә. Күп җи­тәк­че­ләр җи­теш­те­ре­лә тор­ган про­дук­ци­я­нең үз­кыйм­мә­те бе­лән кы­зык­сын­мый­лар, кү­бе­сен­дә бе­рен­чел исәп тә җай­га са­лын­ма­ган. Ра­йон­ның ве­те­ри­на­рия бер­ләш­мә­се на­чаль­ни­гы Рә­фис Хә­би­бул­лин ок­тябрь аен­да ху­җа­лык­лар­да эпи­де­ми­я­гә кар­шы алып ба­рыл­ган ча­ра­лар һәм но­ябрь ае­на ал­да тор­ган бу­рыч­лар ту­рын­да сөй­лә­де. "И­ген­че" ҖЧҖ- тә ча­ра­лар үтәл­ми кал­ган. Күп ху­җа­лык­лар сы­ер­лар­ның кан ана­ли­зы өчен ак­ча тү­лә­мә­гән, ан­сыз исә мал­лар­ны аша­ту­ны ба­ланс­лаш­ты­ру мөм­кин тү­гел. Дәү­ләт ве­те­ри­на­рия инс­пек­то­ры Ил­шат Дәү­ләт­шин ти­еш­ле слайд­лар күр­сә­теп, үләт баз­ла­ры­ның һәм се­бер тү­лә­мә­ле үләк­сә­ләр кү­мел­гән җир­ләр­нең то­ры­шы ту­рын­да чы­гыш яса­ды. Тәр­тип­кә са­лу өчен 2 ат­на ва­кыт би­рел­де, ан­нан га­еп­ле­ләр­не шт­раф кө­тә­чәк. Ки­ңәш­мә­не тө­гәл­ләп, ра­йон баш­лы­гы Вя­чес­лав Коз­лов тер­лек­че­лек­тә­ге агым­да­гы эш­ләр­гә тук­тал­ды, көн­нәр яң­гыр­лы то­ру­га ка­ра­мас­тан, ра­йон­да сөт уз­ган ел­да­гы­дан 5,5 тон­на­га күб­рәк са­ты­ла, дип бил­ге­ләп үт­те. "Та­тарс­тан" аг­ро­фир­ма­сы­ның Акъ­яр, Шах­май, Ту­был­гы­тау, Әдәм­сә һәм Чер­туш бү­лек­чә­лә­ре уз­ган ел­гы дә­рә­җә­дән ка­лы­ша­лар. Юга­ры сый­ныф уку­чы­ла­ры­на мас­терс­кой­лар­да һәм фер­ма­лар­да про­из­водст­во прак­ти­ка­сы уз­ды­ру за­рур­лы­гы­на игъ­ти­бар би­рел­де. Бар­лык ху­җа­лык­лар­да да ор­лык­лар эш­кәр­те­лер­гә ти­еш. Урын­нар­да ян­гын кур­кы­ныч­сыз­лы­гы ка­гый­дә­лә­ре үтә­лер­гә ти­еш. Ки­ңәш­мә­дә авыл ху­җа­лы­гы оеш­ма­ла­ры эш­чән­ле­ге­нең баш­ка мәсь­ә­лә­лә­ре дә кү­тә­рел­де.

Ев­ге­ний СТА­РОВ