Роза Сөләйманова: «Һөнәрем – тормыш тоткасы»

Пе­да­гог­лар га­и­лә­сен­дә ту­ып үс­кән Ро­за, үзе дә авыл кы­зы бу­ла­рак, авыл хез­мә­те аңа яшь­тән үк та­ныш бул­са да, го­ме­рен авыл ху­җа­лы­гы­на ба­гыш­лар­мын дип уй­ла­мый да. Мон­дый хез­мәт тәҗ­ри­бә­се дә бул­ган: 10 сый­ныф­тан соң, мах­сус курс­лар тө­гәл­лә­гәч, бе­раз ком­байн­чы яр­дәм­че­се бу­лып эш­лә­гән. Нур­лат ра­йо­нын­да­гы (ул үзе шул як­лар­дан) авыл мәк­тә­бен­дә укы­ту­чы бу­лып та эш­ләп ала. Әле та­гы бер хы­я­лы бул­ган - та­биб­лык­ка укып, ке­ше­ләр­не дә­ва­лар­га те­ли, хәт­та ме­динс­ти­тут­ка до­ку­мент­ла­рын да тап­шы­ра, әм­ма укыр­га кер­гән­дә балл җы­еп бе­те­рә ал­мый. Та­гын бер ел­дан соң, кем бу­ла­сын нык­лап уй­лап, ул авыл ху­җа­лы­гы инс­ти­ту­тын сай­лый.

- Ни өчен­дер, бел­мим, әм­ма мин ме­ди­ци­на­ны һәм аг­ро­но­ми­я­не "ту­ган­даш" фән­нәр дип са­ныйм. Үзем­дә­ге ка­рау, кай­гыр­ту, дә­ва­лау их­ты­я­җын мин үсем­лек­ләр­гә "кү­чер­дем". Чөн­ки алар да, ке­ше­ләр ке­бек үк, та­би­гать­нең бер өле­ше. Әм­ма кү­ңел тү­рен­дә­ге хы­я­лын тор­мыш­ка ашы­ру өчен аңа әле та­гын бер ел кө­тәр­гә ту­ры ки­лә. Яр­ты балл туп­лый ал­ма­ган­га, ул авыл ху­җа­лы­гы инс­ти­ту­ты­ның хә­зер­лек бү­ле­ге­нә укыр­га ке­рә һәм, ни­һа­ять, аг­ро­но­мия фа­куль­те­ты сту­дент­ка­сы бу­ла.

Бу­ла­чак ире бе­лән ул I курс­та та­ны­ша, ул ар­ми­я­дән соң укыр­га кер­гән бу­ла. 5 ел буе уку дә­ве­рен­дә дус бу­лып йө­ри­ләр, 1981 ел­ның гыйн­ва­рын­да дип­лом як­лый­лар һәм фев­раль­дә ин­де туй ясый­лар. Ире­нең әти-әни­се бе­лән бер тү­бә ас­тын­да яши баш­лый­лар һәм хә­зер дә бер­гә го­мер итә­ләр.

Ба­ла ча­гын­да ул җә­йләрен кыр­да үт­кә­рә - ни­чек итеп уңыш җы­ю­ла­рын ка­рап то­ра, шул чак­та ул ки­лә­чәк­тә үзе­нә дә мең­нәр­чә ки­ло­метр­ны җәя­ү­ләп тә, ат бе­лән дә, ве­ло­си­пед­та, трак­тор­да үтәр­гә ту­ры ки­лер, дип уй­ла­ма­ган­дыр да.

- Әм­ма кыр буй­лап җәяү йөр­гән­дә күп­не кү­рә ал­мый­сың. Бе­рен­че ел­лар­да ирем Шах­май­да, ә мин Чер­туш­та аг­ро­ном бу­лып эш­лә­дек. Ул мо­то­цикл­да, ә мин җәяү йөр­дем. Мин дә җи­тәк­че­ләр­дән шун­дый транс­порт со­ра­дым. Кол­хоз рә­и­се исә ку­лын сел­тәп: "Син бит йө­ри бел­ми­сең, ме­нә үз күз­лә­рем бе­лән күр­гәч, шун­да ук са­тып алыр­мын", - ди­де. Ис­бат­лар өчен, мин со­ра­мый­ча гы­на ирем­нең мо­то­цик­лын ал­дым һәм кыр­га кит­тем, тор­моз­га да ба­са бел­ми идем, туп-ту­ры сөр­гән җир­гә ки­леп кер­дем, әм­ма рә­ис­не йө­ри бе­ләм, дип ышан­дыр­дым. Шу­лай итеп, ми­ңа мо­то­цикл са­тып ал­ды­лар. Кыр­га мо­то­цикл бе­лән йө­ри баш­ла­дым.

Ул үз эшен яра­та, 25 ел аг­ро­ном бу­лып эш­лә­гән­нән соң, ор­лык­чы­лык­ка кү­чә, соң­гы 7 елын ул ор­лык­чы­лык бу­ен­ча аг­ро­ном бу­лып эш­ли.

- Ор­лык­лар­ның сый­фа­ты, ор­лык фон­ды, ор­лык­чы­лык бу­ен­ча до­ку­мент­лар­ны алып ба­ру, оеш­ма­лар бе­лән ли­цен­зи­я­ ки­ле­шү­лә­ре рәс­ми­ләш­те­рү, ор­лык­лар­га сер­ти­фи­кат­лар алу һ.б. шун­дый эш­ләр өчен мин җа­вап би­рәм. Яңа сорт­лар­ны Ка­зан­нан фән­ни-тик­ше­ре­нү инс­ти­ту­тын­нан ала­быз, Уль­ян се­лек­ци­о­нер­ла­ры, Мәс­кәү бе­лән хез­мәт­тәш­лек итә­без. Эш до­ку­мент­ла­рым бер зур сум­ка, Ка­зан­га да, баш­ка шә­һәр­ләр­гә дә шул сум­ка­ны асып ба­рам. Һәр җир­дә ми­нем кә­га­зем күп­ле­ге­нә га­җәп­лә­нә­ләр, тик ан­да ар­ты­гы юк - бар да ки­рәк­ле.

Ни­гез­дә уң­ды­рыш­лы, ра­йон­лаш­ты­рыл­ган сорт­лар­ны са­тып алыр­га ты­ры­ша­быз. Баш­та без аның он сый­фат­ла­рын, күп­ме ак­сым бу­лу­ын тик­ше­рә­без - кү­зә­тә­без. Перс­пек­ти­ва­лы­сын ачык­лый­быз. Аг­ро­фир­ма - эре предп­ри­я­тие - чә­чү мәй­да­ны 28162 га, ор­лык­лар күп һәм төр­ле сорт­та­гы­сы ки­рәк. Әй­бәт сорт­лар­ны үс­те­реп баш­ка "Ва­мин" аг­ро­фир­ма­ла­ры­на да са­та­быз. Эли­та­лы ор­лык­лар алу өчен ел са­ен сорт­лар­ны яңар­тып то­ра­быз. Эш­тә кы­ен­лык­лар бар, әл­бәт­тә. Әй­бәт сорт­лы ор­лык үс­те­рү өчен һа­ва шарт­ла­ры­ның уңай ки­лүе, ае­рым ба­су ки­рәк, урып-җыю, эш­кәр­тү, сак­лау, кул­дан утауны ае­рым эш­ли­се. Урып-җыю чо­рын­да сорт­лар бу­тал­ма­вын кү­зә­тер­гә ки­рәк.

Ми­нем буш ва­кы­тым бө­тен­ләй юк: эш­тән - өй­гә, өй­дән - эш­кә. Эш кө­не­без нор­ма­га са­лын­ма­ган. Ху­җа­лык­та мал­лар­ны ка­рар­га - өл­ге­рер­гә ты­ры­шам, ирем җи­тәк­че урын­да бул­гач, бө­тен­ләй ва­кы­ты аз, мөм­кин­лек­тән чы­гып ул да бу­лы­ша. Ял итәр­гә ва­кыт кал­мый. Һәр­чак шу­лай бул­ды. Өч улы­быз­ны үс­те­рер­гә әби­лә­ре - ба­ба­ла­ры бу­лыш­ты. Хә­зер ин­де кар­тай­ды­лар, үз­лә­рен ка­рый­быз. Ике ки­ле­нем - кыз­лар уры­ны­на. Ике­се дә бы­ел без­гә онык (бер­се ма­лай, икен­че­се кыз) бү­ләк ит­те. Төп­че­ге­без әле өй­лән­мә­гән, бы­ел авыл ху­җа­лы­гы ака­де­ми­я­се­нең авыл ху­җа­лы­гын ме­ха­ни­ка­лаш­ты­ру бү­ле­ген тә­мам­лый.

Ро­за Са­мат кы­зы­ның күпь­ел­лык хез­мә­те юга­ры бә­я­лән­гән, ТР Пре­зи­ден­ты Ука­зы бе­лән 2012 ел­ның 31 ав­гус­тын­да аңа "Та­тарс­тан Рес­пуб­ли­ка­сы­ның ат­ка­зан­ган аг­ро­но­мы" ди­гән мак­тау­лы исем би­рел­гән, 19 сен­тябрь­дә Ка­зан Крем­лен­дә ТР Дәү­ләт Со­ве­ты рә­и­се Фә­рит Мө­хәм­мәт­шин аңа шу­шы бү­ләк­не тап­шыр­ган. 5 но­ябрь­дә Ро­за Са­мат кы­зы үзе­нең юби­ле­ен бил­ге­ләп үтә - аңа 55 яшь ту­ла. Без аны го­мер бәй­рә­ме һәм ла­ек­лы бү­лә­ге бе­лән кот­лый­быз.

Оль­га ИВА­НО­ВА