Сабыр төбе – сары алтын

Ул чак­лар­ны ис­кә алып, ул кыр­га эш­кә җәй­мә алып ба­ру­ын сөй­ли. Күр­ше­се Фе­дор агай аның яшел җәй­мә сын­ды­ру­ын ка­рап тор­ган да: "Ү­лән­нән пе­шер­дең­ме? " - дип со­ра­ган. Фе­дор агай Тать­я­на­ны һәм ба­ла­ла­рын кыз­га­нып, эш­тән кайт­кач бер чы­на­як бо­дай оны кер­теп бир­гән. «Үз­лә­ре­не­ке дә юк иде ин­де", - дип сөй­ли Тать­я­на Ми­хай­лов­на. - Бер ку­шуч он бик ка­дер­ле бул­ды, ул әле без­гә озак­ка җит­те, без аны аз-аз­лап үлән­гә ку­шып пе­шер­дек, җәй­мә­ләр тәм­ле­рәк тә, тук­лык­лы­рак та бу­ла, - дип ис­кә ал­ды ул.

Су­гыш бе­теп ире авыл­га әй­лә­неп кай­та, тор­мыш­ла­ры бе­раз хәл­лә­нә. Зай­цев­лар га­и­лә­сен­дә та­гын 8 ба­ла дөнь­я­га ки­лә. Әти-әни кол­хоз­да эш­ли, ба­ла­ла­ры мәк­тәп­тә укый­лар, йорт-өй эш­лә­рен­дә бу­лы­ша­лар. Ба­ла­ла­рын яра­тып тәр­би­я­лә­сә­ләр дә, алар­га ка­ра­та та­ләп­чән бу­ла­лар: "чит ке­ше әй­бе­ре­нә ти­мә­гез", "су­гыш­мас­ка, әр­ләш­мәс­кә" дип өй­рә­тә­ләр. Шу­ңа­дыр, Ле­ни­но­да­гы ма­лай­лар һәм кыз­лар әр­сез­лә­неп ке­ше бак­ча­сы­на ал­ма өзәр­гә кер­гән­дә ара­ла­рын­да Зай­цев­лар бул­мый. Бар да аң­лы-бе­лем­ле бу­лып, бер­ни­нең дә тик­кә ге­нә би­рел­мә­вен бе­леп үсә­ләр.

Тать­я­на Ми­хай­лов­на­ның го­ме­ре ба­ла­лар тәр­би­я­ләп, кол­хоз эшен эш­ләп үтә, ба­ла­ла­ры үсеп җи­тә, онык­ла­ры туа. 1976 ел­ны га­и­лә­гә зур кай­гы ки­лә: кия­ү­лә­ре ва­фат бу­ла, ике ел­дан бер кыз­ла­ры да дөнья куя. 7 онык­ла­ры ятим ка­ла. Та­ня әби­лә­ре, ире­нең һәм ту­ган­на­ры­ның ба­ла­лар­ны ятим­нәр йор­ты­на тәр­би­я­гә би­рер­гә ди­гән үгет­ләү­лә­ре­нә ка­ра­мас­тан, үз сү­зен­дә нык то­ра, ба­ла­лар­ны үзен­дә кал­ды­ра. Әл­бәт­тә, җи­ңел бул­мый, шу­лай да тор­мыш кы­ен­лык­лар­ны җи­ңәр­гә өй­рә­тә. Ба­ла­ла­рын да, онык­ла­рын да ул на­мус­лы, ла­ек­лы ке­ше­ләр итеп үс­те­рә. Тать­я­на Ми­хай­лов­на­ның бер ма­тур сы­йфа­ты бар - ул ке­ше­ләр бе­лән ара­ла­ша бе­лә. Ул якын ке­ше­се­ме яки чит ке­ше­ме - аны­сы мө­һим тү­гел, бар да аның иге­лек­ле сү­зен­нән, күр­кәм га­мәл­лә­рен­нән ка­нә­гать. Шул ук ва­кыт­та ул бик са­быр, тый­нак һәм оял­чан ке­ше дә: ан­дый­лар­ны га­дәт­тә юаш, ба­сын­кы ди­ләр. Авыл­даш­ла­ры бе­лән дә ул та­ту яши, бер­кай­чан, бер­кем бе­лән әр­ләш­ми. Бө­ек Ва­тан су­гы­шын­да кат­на­шу­чы­ның тол кал­ган ха­ты­ны бу­ла­рак дәү­ләт аңа бар­лык уңай­лык­ла­ры бул­ган то­рак бир­гән, тик Та­ня әбе­кәй үз йор­тын­да, ту­ган поч­ма­гын­да яшәү­не өс­тен кү­рә. Ба­ла­ла­ры һәм онык­ла­ры исә аны ял­гыз кал­дыр­мый­лар. Алар аны Чал­лы­га онык­ла­ры­на, Ива­но­ва­га, Се­бер­гә ба­ла­ла­ры­на ку­нак­ка алып ба­ра­лар, бер кы­зы яшә­гән Са­ха­лин­га гы­на ба­ра ал­ма­ган ул. Хә­зер ин­де онык­ла­ры 96 яшь­лек әби­не ерак сә­фәр­гә алып чы­гар­га кур­ка­лар, юл­да авыр бу­лыр ди­ләр, ра­йон­га, авыл­га ма­ши­на бе­лән йөр­тә­ләр, шим­бә көн­нә­рен­дә ку­нак­ка алып ки­тә­ләр: мун­ча кер­тә­ләр, сый­лый­лар, рә­хәт­лә­неп сөй­лә­шеп уты­ра­лар. Онык­ла­ры­ның өл­кән­рәк­лә­ре эш­тән буш көн­нәр­не әби­лә­ре бе­лән ара­ла­шу­ны, ки­ңәш­лә­шү­не бик яра­та­лар, аңа авыл яңа­лык­ла­рын сөй­ли­ләр, ра­йон­да­гы эш­ләр, ил­дә­ге хәл­ләр ту­рын­да да те­ле­ви­зор­дан ка­рап, га­зе­та­дан укып үзе дә бе­лә. Хә­ер, Тать­я­на Ми­хай­лов­на­ның күз­лә­ре әй­бәт кү­рә - ул әле дә күз­лек­сез укый, хә­те­ре дә әй­бәт - онык­ла­ры­ның ба­ла­ла­рын исем­ләп атый. Ту­ган кө­нен­дә - 10 гыйн­вар­да Тать­я­на Ми­хай­лов­на ту­ган­на­рын­нан, авыл­даш­ла­рын­нан күп сан­лы кот­лау­лар ка­бул ит­кән, бу юлы аны кот­лар­га Ле­ни­но АҖ баш­лы­гы Вик­тор Ве­ре­тен­ни­ков үзе кил­гән (рәсемдә әбине Сахалин-нан кызы котлый), ра­йон җи­тәк­че­ле­ге һәм "Бер­дәм Рос­си­я" пар­ти­я­се исе­мен­нән аңа из­ге те­ләк­ләр иреш­те­реп, бү­ләк тап­шыр­ган.

Ла­ри­са ФЕ­ДО­РО­ВА