Районның мәгариф учреждениеләре тарихы

3 бүлмәле (сыйныф) һәм ике бүлмәле фатирлы агач бина 1882 елда община акчасына төзелгән. 1888-89 елларда 106 малай һәм 11 кыз белем ала. 1910 елда мәктәп ике класслы (6 еллык уку вакыты белән) итеп үзгәртелә.
Икенче земство мәктәбе 1896 елда ачылган, анда 85 бала укыган.
1916 елда Яңа Чишмәдә тулы булмаган урта уку йорты – югары башлангыч училище ачыла,тагын ике земство мәктәбе эшли. Училищеның директоры итеп Биләрдән Владимир Исаев билгеләнә. Училищеның беренче сыйныфына 20 малай һәм 8 кыз кабул ителгән. Зоя Вахонина укытучы булып эшли, Троицк чиркәве башлыгы Александр Рудольский дин дәресләреннән укыта.
1916 елның 21 октябрендә училищены ачу тантанасы була. Шулай ук Мария Соколова (кул эшләре) һәм Троицк чиркәве псаломчысы Валентин Миропольский (җырлау) укытучылар була.
Боларның барысын да Исаевның халык училищелары дирекциясе (ТР архивыннан) белән язышуыннан белергә була. Кызганычка каршы, 1917 ел ахырына училищеда эш башкару кими, моңа революцион вакыйгалар ярдәм итә. Һәм без училищеның тормышы ничек үсеш алганын әйтә алмыйбыз. Ул 1917/18 уку елы ахырына кадәр эшләгән, ә аннан соң Гражданнар сугышы башланган.
Статистик мәгълүматлар
1921 елның ноябрендә Чистай кантонының Яңа Чишмә волостенда 20089 кеше яши, шул исәптән 5198 бала.
1922 елда-18336 кеше, шулардан 5489 бала.
1923 елда-16351 кеше, шулардан 6467 бала.
Александр ЕРОНТЬЕВ, район мәгариф бүлеге начальнигы