Әйләнеп кайтырга насыйп булган…

Әф­ганс­тан­да Со­вет гас­кәр­лә­ре­нең чик­лән­гән кон­тин­ген­ты сос­та­вын­да бик ях­шы хез­мә­те өчен Ни­ко­лай Де­ни­сов 1988 ел­да "За от­ли­чие в ох­ра­не го­су­дарст­вен­ной гра­ни­цы" ме­да­ле бе­лән бү­ләк­лән­гән. Ул бай­так су­гыш­чан опе­ра­ци­я­ләр­дә кат­на­шып, күп­не күр­гән, күп­не ки­чер­гән - күп­ме су­гыш­чан дус­ла­рын мәң­ге­лек­кә югалт­кан.

Ива­нов­ка по­се­ло­гын­да дөнь­я­га кил­гән Николай Де­ни­сов яше җи­теп, Со­вет ар­ми­я­се хез­мә­те­нә чак­лы Ека­те­ри­на Бис­тә­се ур­та мәк­тә­бен тә­мам­лап, Чис­тай сов­хоз-тех­ни­ку­мы­на укыр­га (элект­ро­ме­ха­ник­ка) ке­рә. 1986 ел­ның 21 ок­тяб­рен­дә чик буе гас­кәр­лә­ре­нә ар­мия хез­мә­те­нә ча­кы­ры­ла. Иң элек ул Төрк­мәнс­тан Рес­пуб­ли­ка­сы Ма­ры шә­һә­рен­дә Хо­рогск чик буе от­ря­ды­ның өй­рә­нү пол­кын­да хез­мәт итә, ә ан­нан 1987 ел­ның фев­ра­лен­нән мо­то­ма­невр­лы төр­кем сос­та­вын­да төрк­мәнс­тан­ның Тау­лы-Ба­дак­шан ав­то­ном ок­ру­гы­на элә­гә. Әф­ганс­тан тау­ла­ры­ның иң би­ек уры­нын­нан сол­дат­лар мө­җә­хит­ләр­нең кү­чү­лә­рен кү­зә­тә­ләр, кәр­ван­нар (төр­кем) хә­рә­кә­тен тук­та­та­лар, бер­ни­чә тап­кыр мө­җә­хит­ләр бе­лән ка­ра-кар­шы аты­шыр­га да ту­ры ки­лә. Ан­нан Ни­ко­лай­ның хез­мә­те Пәнҗ чик буе от­ря­ды тер­ри­то­ри­я­сен­дә уза. Төп бу­рыч бу­лып ко­лон­на­ны ти­еш­ле урын­га чак­лы оза­та ба­ру то­ра, бик еш кы­на киш­лак­лар­да мах­сус опе­ра­ци­я­ләр дә үт­кә­рә­ләр. Без­нең ко­лон­на­лар­ны дош­ман­нар ка­мап ал­ган­да тау­лар­да хәл­ләр бик тә кат­лау­лы бу­ла, элем­тә­гә ке­реп бул­мый, дош­ман уты ас­тын­да күч­мә ан­тен­на­лар тө­ше­реп, яр­дәм ча­кы­ру өчен, элем­тә­не көй­ләр­гә ту­ры ки­лә. Хез­мә­те ва­кы­тын­да Ни­ко­лай үлем бе­лән бер ге­нә тап­кыр күз­гә-күз оч­раш­мый, ике хез­мәт­тә­шен ул мәң­ге­лек­кә югал­та, ә үзе­нә исә әле­ге җә­һән­нәм­нән исән-имин әй­лә­неп кай­тыр­га яз­ган бу­ла.

Ту­ган ягы­на кайт­кан­нан соң ул, шо­фер­лык­ка укып, сов­хоз­да эш­ли, ә ан­нан фер­мер ху­җа­лы­гын­да хез­мәт куя. Тех­ник-ме­ха­ник бел­геч­ле­ге бу­ен­ча чит­тән то­рып Чис­тай сов­хоз-тех­ни­ку­мын тә­мам­лый. Хә­зер Ни­ко­лай Де­ни­сов вах­та юлы бе­лән "Ст­ре­ла-М" ҖЧҖ дә Ка­мАЗ ав­то­ма­ши­на­сын­да шо­фер бу­лып эш­ли. Буш ва­кыт­ла­рын яр­дәм­че ху­җа­лы­гын­да үт­кә­рә, ул өч сы­ер, үгез­ләр, умар­та корт­ла­ры то­та (ас­рый). Ау­га йө­рер­гә дә бик яра­та. Тор­мыш ип­тә­ше бе­лән өч кыз тәр­би­я­ләп үс­те­рә­ләр. Олы­сы ин­де уни­вер­си­тет­та бе­лем эс­ти, ә ке­че­се ба­ла­лар бак­ча­сы­на йө­ри.

На­мус­лы хез­мә­те өчен Ни­ко­лай "Рәх­мәт­ле әф­ган хал­кын­нан" юби­лей ме­да­ле бе­лән бү­ләк­лән­гән.

Крас­ный Ок­тябрь по­се­ло­гын­нан Аль­берт Га­ли­мов ар­мия саф­ла­рын­да өч ел хез­мәт итә, шу­ның ел яры­мы конт­ракт бу­ен­ча Че­чен Рес­пуб­ли­ка­сын­да үтә.

Ар­мия хез­мә­те­нә чак­лы Чис­тай­ның 5 нче ҺУ да эре­теп ябыш­ты­ру­чы бел­геч­леге ала һәм әле­ге һө­нә­ре бу­ен­ча ту­ган сов­хо­зын­да эш­ли баш­лый. 2004 ел­да аны Рә­сәй ар­ми­я­се саф­ла­ры­на ча­кы­ра­лар. Иң элек ул Са­ма­ра­да өй­рә­нү­ләр уза, ан­нан Дагс­тан­да мо­тоук­чы­лар пол­кын­да, ә 2005 ел­ның гыйн­ва­рын­нан Аль­берт Че­чен тер­ри­то­ри­я­сен­дә Ар­гун тар­ла­вы­гын­нан ерак тү­гел Бор­зой по­се­ло­гын­да хез­мәт итә (ар­ми­я­дә хез­мәт итү­ен дә­вам итү өчен шун­да конт­ракт­ка кул куй­ган бу­ла). Бер­ни­чә тап­кыр то­рак пункт­лар­ны чис­тар­ту­да кат­на­шыр­га, бан­дит­лар бе­лән ка­ра-кар­шы аты­шыр­га, кай­бер полк­таш-дус­ла­рын мәң­ге­лек­кә югал­ту ачы­сын да та­тыр­га ту­ры ки­лә аңа. Без­нең сол­дат­лар еш кы­на җәя­ү­ле гас­кәр­ләр­гә кар­шы, су­зып ку­ел­ган ми­на­лар шарт­ла­ган­да һә­лак бул­ган­нар.

На­мус­лы хез­мә­те өчен Аль­берт Га­ли­мов "Кав­каз­да­гы хез­мә­те өчен" ме­да­ле бе­лән бү­ләк­лән­гән. Ар­мия хез­мә­тен­нән соң ул ка­бат үз һө­нә­ре­нә әй­лә­неп кай­та - "Ку­лон" аг­ро­фир­ма­сын­да эре­теп ябыш­ты­ру­чы бу­лып эш­ли, шу­лай ук бөр­тек кип­те­рү комп­лек­сы опе­ра­то­ры бу­лып та хез­мәт куя. Аль­берт­ның тор­мыш ип­тә­ше күр­ше Волчья Бис­тә­сен­нән, са­бый­ла­ры­на - яшь ярым, җәй аза­гын­да га­и­лә­лә­ре­нең ту­лы­ла­ну­ын - бә­би кө­тә­ләр.

Ев­ге­ний СТА­РОВ